Als freelancer in Nederland heb je verschillende rechten die je beschermen en ondersteunen. Je hebt recht op contractvrijheid, tijdige betaling, bescherming van je intellectueel eigendom en gelijke behandeling zonder discriminatie. Daarnaast kun je aanspraak maken op bepaalde sociale voorzieningen en fiscale voordelen. Het belangrijkste verschil met werknemers is dat je als freelancer meer vrijheid hebt, maar ook meer eigen verantwoordelijkheid draagt voor je rechten en plichten.
Wat zijn de basisrechten van een freelancer in Nederland?
Als freelancer heb je fundamentele rechten die je positie beschermen. Je belangrijkste recht is contractvrijheid: je bepaalt zelf met wie je werkt, tegen welk tarief en onder welke voorwaarden. Dit betekent dat je vrij bent om opdrachten te accepteren of te weigeren zonder consequenties.
Je hebt recht op tijdige betaling volgens de afgesproken termijn in je contract. Standaard geldt een betalingstermijn van 30 dagen, tenzij je anders afspreekt. Bij discriminatie op basis van leeftijd, geslacht, afkomst of andere persoonlijke kenmerken kun je een beroep doen op de Wet gelijke behandeling.
Het verschil met werknemers is groot. Waar werknemers automatisch recht hebben op vakantiegeld, doorbetaling bij ziekte en ontslagbescherming, moet je als freelancer deze zaken zelf regelen. Je bent geen werknemer maar ondernemer, wat betekent dat je meer vrijheid hebt maar ook meer risico’s draagt. Je intellectueel eigendom blijft in principe van jou, tenzij je dit expliciet overdraagt in je contract.
Welke contractuele rechten heb je als freelancer?
Bij het opstellen van een freelance contract heb je het recht op duidelijke afspraken over de opdracht, het tarief, de looptijd en de opzegtermijnen. Je mag onderhandelen over alle contractvoorwaarden en bent niet verplicht om standaardcontracten te accepteren.
Je hebt recht op redelijke aansprakelijkheidsbeperkingen. Dit betekent dat je kunt afspreken dat je aansprakelijkheid beperkt is tot bijvoorbeeld het factuurbedrag of een vast maximumbedrag. Ook kun je afspraken maken over intellectueel eigendom, geheimhouding en concurrentiebedingen.
Bij contractbreuk door de opdrachtgever heb je verschillende mogelijkheden:
• Direct contact opnemen en een oplossing zoeken
• Een ingebrekestelling sturen met een redelijke termijn
• Schadevergoeding eisen voor gemiste inkomsten
• Als laatste redmiddel: naar de rechter stappen
Let op dat je als freelancer ook verplichtingen hebt. Je moet de afgesproken werkzaamheden uitvoeren volgens de kwaliteit die van een professional verwacht mag worden. Bij geschillen is het slim om eerst te proberen er samen uit te komen voordat je juridische stappen onderneemt.
Hoe zit het met betalingsrechten voor freelancers?
De wettelijke betalingstermijn voor zakelijke transacties is 30 dagen na ontvangst van de factuur. Als opdrachtgever en freelancer onderling niets anders afspreken, geldt deze termijn automatisch. Je mag ook kortere termijnen afspreken, bijvoorbeeld 14 dagen.
Bij te late betaling heb je recht op wettelijke rente. Voor handelstransacties is dit 8% plus de basisrente van de Europese Centrale Bank. Deze rente gaat automatisch lopen vanaf de dag na de betalingstermijn, zonder dat je een aanmaning hoeft te sturen.
Praktische tips voor het afdwingen van betaling:
• Stuur direct na het verstrijken van de betalingstermijn een vriendelijke herinnering
• Na 7 dagen: stuur een eerste aanmaning met vermelding van de wettelijke rente
• Na 14 dagen: stuur een laatste aanmaning met aankondiging van incassomaatregelen
• Schakel eventueel een incassobureau in of start een gerechtelijke procedure
Je hebt ook recht op vergoeding van buitengerechtelijke incassokosten. Deze bedragen minimaal €40 voor vorderingen tot €2.500. Voor hogere bedragen gelden staffels met hogere vergoedingen. Zorg altijd voor duidelijke facturen met je bedrijfsgegevens, btw-nummer en een uniek factuurnummer.
Wat zijn je rechten op sociale zekerheid als freelancer?
Als freelancer val je niet automatisch onder de werknemersverzekeringen, maar je hebt wel toegang tot verschillende sociale voorzieningen. De zwangerschapsuitkering voor zelfstandigen (ZEZ) geeft recht op 16 weken uitkering op minimumloonniveau bij zwangerschap en bevalling.
Voor arbeidsongeschiktheid kun je kiezen uit verschillende opties:
• Vrijwillige verzekering bij het UWV
• Private arbeidsongeschiktheidsverzekering
• Broodfonds: een collectief van zelfstandigen die elkaar steunen
Je pensioenopbouw regel je zelf. Dit kan via:
• Lijfrente of banksparen
• Beleggen voor je pensioen
• Vrijwillige voortzetting van je pensioen bij een vorig werkgever
Bij ziekte heb je geen recht op doorbetaling, tenzij je dit in je contract afspreekt of een verzekering afsluit. Voor langdurige arbeidsongeschiktheid kun je na een jaar mogelijk aanspraak maken op een bijstandsuitkering als je geen vermogen hebt. Check altijd de actuele voorwaarden bij het UWV of de gemeente.
Welke fiscale rechten hebben freelancers?
Als freelancer kun je gebruikmaken van verschillende belastingvoordelen. De ondernemersaftrek bestaat uit meerdere componenten waarvan de zelfstandigenaftrek de belangrijkste is. Deze bedraagt €5.030 (2024) en geldt als je minimaal 1.225 uur per jaar aan je onderneming besteedt.
Andere fiscale voordelen zijn:
• Startersaftrek: extra €2.123 bij de zelfstandigenaftrek in je eerste drie jaar
• MKB-winstvrijstelling: 13,31% van je winst is vrijgesteld van belasting
• Investeringsaftrek bij aanschaf van bedrijfsmiddelen
• Recht op btw-aftrek voor zakelijke uitgaven
Je hebt het recht om je administratie op je eigen manier in te richten, zolang deze maar voldoet aan de wettelijke eisen. Dit betekent dat je facturen, bonnen en bankafschriften 7 jaar moet bewaren. Bij een belastingcontrole heb je recht op een redelijke termijn om documenten aan te leveren en mag je je laten bijstaan door een adviseur.
Let op: de zelfstandigenaftrek wordt de komende jaren afgebouwd. Informeer je daarom goed over de actuele bedragen en alternatieven zoals de arbeidskorting die voor iedereen geldt.
Hoe bescherm je je intellectuele eigendomsrechten als freelancer?
Als maker van creatief werk heb je automatisch auteursrecht op je creaties. Dit geldt voor teksten, ontwerpen, foto’s, software en andere originele werken. Het auteursrecht ontstaat vanzelf, zonder registratie, op het moment dat je het werk maakt.
Belangrijk is om in je contracten vast te leggen wat er met de rechten gebeurt:
• Overdracht: alle rechten gaan over naar de opdrachtgever
• Licentie: de opdrachtgever mag het werk gebruiken onder bepaalde voorwaarden
• Gebruiksrecht: beperkt gebruik voor specifieke doeleinden
Tips voor het vastleggen van intellectueel eigendom:
• Specificeer exact welke rechten je overdraagt of licenseert
• Beperk het gebruik tot het afgesproken doel
• Behoud het recht om werk in je portfolio te tonen
• Spreek een naamsvermelding af waar mogelijk
• Overweeg een hogere vergoeding bij volledige overdracht
Bij discussies over eigendom kun je aantonen dat jij de maker bent door werkbestanden met datumstempels te bewaren, schetsen en conceptversies op te slaan, en e-mails over het creatieproces te archiveren. Een goed opgesteld contract voorkomt de meeste problemen.
Belangrijkste rechten van freelancers: wat moet je onthouden?
De belangrijkste rechten die je als freelancer moet kennen zijn je contractvrijheid, recht op tijdige betaling, eigendom van je werk en toegang tot bepaalde sociale voorzieningen. Zorg dat je deze rechten kent en actief beschermt door goede afspraken te maken.
Praktische checklist voor freelancers:
• Maak altijd schriftelijke afspraken over opdrachten
• Ken de wettelijke betalingstermijn van 30 dagen
• Regel je arbeidsongeschiktheidsverzekering en pensioen
• Maak gebruik van fiscale voordelen zoals de zelfstandigenaftrek
• Leg intellectueel eigendom vast in je contracten
• Bouw een buffer op voor onvoorziene omstandigheden
Voor hulp en advies kun je terecht bij:
• KvK voor ondernemersvragen
• Belastingdienst voor fiscale zaken
• FNV Zelfstandigen of PZO voor belangenbehartiging
• Een Freelance Matching Platform voor contractondersteuning
Bij Jellow ondersteunen we freelancers met DBA-proof contracten en heldere afspraken tussen opdrachtgevers en freelancers. Of je nu werkt via contracting of andere samenwerkingsvormen, onze wekelijkse DBA Donderdag webinars houden je op de hoogte van de laatste ontwikkelingen in wet- en regelgeving. Wil je direct aan de slag? Registreer je vandaag nog op ons platform en krijg toegang tot opdrachten die passen bij jouw expertise.
